Çufa Kınası

“Çufa Kınası” Amasya Yöresine ait bir süslenme aracıdır.  Bu kına, evlenecek olan gelin adayı tarafından her iki ele, yakınları tarafından yakılır. Yukarıda da görüleceği üzere, dört farklı şablon ve ebatlardan oluşan motiflerin her biri, elin farklı bir bölgesine, yumurtanın sarısı vasıtasıyla yapıştırılır. Şablonun boş kalan kısmı bezle temizlendikten sonra bir kibrit çöpü vasıtasıyla motiflerin içi kına sürülerek doldurulur. Ele yapıştırılan tüm çufa şablonlarının motiflerine kına sürüldükten sonra haşlanmış taze asma yapraklarıyla önce parmaklar sonra da elin tamamı kapatılır. Kına, elde ne kadar bekletilirse desenin eldeki muhafazası da o denli uzun olur. O nedenle, gerek kınanın iyi olması gerekse eldeki kalış süresi önemlidir. Aynı şekilde çufa şablonunun yumurta sarısıyla ele iyi yapıştırılması da desenin dağılmadan ele geçmesini sağlayacaktır.

Her bir ele 18 adet şablon kullanılmaktadır.
Elin tam ortasına yapıştırılır. (1 adet)
Elin üstüne, başparmak ile işaret parmağı arasına yapıştırılır. (1 adet)
Elin üstüne “b” şablonunun yanına yapıştırılır. (2 adet)
“a” şablonunun etrafına  4 adet olmak üzere yerleştirilir ve tüm parmakların orta boğumuna gelecek şekilde iç ve dışına, 1 tane uygulamak üzere yapıştırılır. (14 adet)

Güzel olduğu kadar, kına geleneğinde oldukça estetik bir boyutun gözler önüne serildiği bu adet, -sınırlı da olsa- Amasya’nın Merzifon İlçesi ve bazı köylerinde halen yaşatılmaktadır. Merzifon Kara Mustafa Paşa’nın yaptırdığı Han’da “çufa şablonu” üreten bir tek sanatçısı vardır. Bir maket bıçağı yardımıyla yukarıda gördüğünüz “aslan yelesi” adını taşıyan bu motiflerin  yanı sıra, aslankuyruğu, maydanoz gibi farklı motifte de vardır. Gelin adayının düğün alış-verişi sırasında kendi zevkine göre seçtiği bu kına yakma âdeti, Amasya Valiliğinin 2002 yılında bastırdığı kültür yayınları içindeki “Amasya Folkloru” adlı eserde ilk defa belgelenmiş, böylece,  Amasya’da unutulmuş bu adet yeniden canlandırılmış ve yeni evli çiftler kına gecelerinde ellerine çufa kınası yakmaya başlamışlardır. Amasya çufası, bir anlamda Türk kültürü içinde dövme geleneği içinde de farklı bir bakış açısı ile değerlendirilebilinir. Şöyle ki, insanların vücutlarına yaptırdıkları dövmeler bir zaman sonra beğenilmediği için çıkarılmak istenmektedir. Çufa kınası ise bu tür geçici hevesler için tercih edilebilecek bir süslenme aracı olarak görülebilir.

(Not: Daha fazla bilgi için “Amasya Folkloru” derleme kitabına bakınız.

       Silvan Güneş
       Folklor Araştırmacısı / Biyografi Yazarı

       Kaynak:  Silvan Güneş “Amasya Folkloru” s. 147-148-149, Ankara, 2002         Derleme Tarihi: 20 Kasım 1999
Sipariş için: silvansun@hotmail.com